Serwis Podkarpackie.ART

Aktualności


Zapraszamy tym razem w podróż po miejscach związanych z życiem i działalnością Ignacego Łukasiewicza. W Polsce i w Ukrainie jest ich łącznie ponad 50. Tutaj dzięki opracowaniu dra Artura Steca prezentujemy te najważniejsze położone w Polsce. Być może lektura okaże się inspiracją w przygotowaniu koncepcji autorskiego projektu artystycznego ŁUKASIEWICZ.ART 2022. Przypominamy, że termin mija 2 kwietnia br.  


Rzeszów - okres szkolny i młodości Ignacego Łukasiewicza (I Liceum Ogólnokształcące im. ks. Stanisława Konarskiego, kamienica przy Słowackiego tzw. Luftmaszyna, kamienica przy Fircowskiego, kościół Farny i plebania, stary cmentarz - miejsca pochówku ojca Ignacego Łukasiewicza)

W 1830 roku Ignacy Łukasiewicz przeprowadził się wraz z rodziną do Rzeszowa. W 1832 roku, podążając śladami swojego starszego brata Franciszka, rozpoczął naukę w gimnazjum, które mieściło się w budynku obecnego I Liceum Ogólnokształcącego. Do egzaminu wstępnego był przygotowywany przez rezydenta w domu Łukasiewiczów, Worsyna-Antoniewicza, pułkownika wojsk polskich. Językami wykładowymi w szkole była łacina i niemiecki, natomiast za wyrażanie się w języku polskim karano uczniów chłostą. Młody Ignaś mieszkał ze swoim bratem oraz z kolegami naprzeciw obecnego I Liceum w kamienicy na rogu współcześnie Fircowskiego i 3 Maja (aktualny adres: 3 Maja 22). 6 listopada 1836 roku zmarł ojciec Ignacego Łukasiewicza, Józef, uczestnik insurekcji kościuszkowskiej i został pochowany na starym cmentarzu. Po skończeniu szkoły w czerwcu 1836 roku młody Ignaś rozpoczął praktykę w aptece u mgr Antoniego Swobody w Łańcucie. Już po zaliczeniu egzaminu, uprawniającego do wykonywania zawodu aptekarza, powrócił do Rzeszowa i jako pomocnik aptekarski, podjął się zatrudnienia w aptece obwodowej u mgr Edwarda Hübla. Apteka mieściła się przy ulicy Pańskiej (obecnie 3-go Maja). Łukasiewicz tutaj nawiązał kontakty ze środowiskiem niepodległościowym, a apteka stała się centrum przygotowywanego buntu. Spiskując, spotykał się na plebanii kościoła farnego u księdza Jana Tałasiewicza z Franciszkiem Wiesiołowskim, organizatorem akcji powstańczej w Galicji wschodniej. Spotkania również odbywały się w kamienicy nazywanej wówczas „Luftmaszyną”, a w spotkaniach uczestniczył również Edward Dembowski. Obecnie jest to narożna kamienica (Słowackiego 4 i Kościuszki 1) i znajduje się na niej tablica informacyjna ufundowana przez mieszkańców Rzeszowa w 1982 roku. Łukasiewicz został w 1845 roku zaprzysiężony na jednego z 31 agentów rewolucyjnych Dembowskiego. Niestety nie doszło do wybuchu powstania, a Ignacego Łukasiewicza władze austriackie aresztowały 19 lutego 1846 roku.


Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza w Bóbrce w g. Chorkówka - nadal działająca kopalnia ropy naftowej (i jednocześnie muzeum) założona w 1854 r. przez Ignacego Łukasiewicza, Tytusa Trzecieskiego i Karola Klobasse-Zrenckiego

Tytus Trzecieski był właścicielem wsi Polanka, która znajdowała się koło Krosna, a występowały tutaj wycieki świadczące o obecności ropy naftowej. Majątek Trzecieskiego znajdował się w sąsiedztwie miejscowości Bóbrka i Zręcin, które należały do Karola Klobassy, ziemianina. Trzecieski, już po spotkaniu z Ignacym Łukasiewiczem, zwrócił się we wspólnym imieniu do Klobassy o pozwolenie na korzystaniu z zasobów, znajdujących się na jego ziemi. Otrzymał zgodę i w 1854 roku powstała w Bóbrce pierwsza na świecie kopalnia ropy naftowej na świecie. Do tego momentu Bóbrka była ubogą wioską z niewielkim areałem pól uprawnych i lasem jodłowym. Pierwotnie przy wydobyciu ropy kopano rowy i studnie, a następnie zbierano ropę, która zbierała się na powierzchni wody. Takie szyby nazywane były „kopankami”. Pierwotnie kopalnia w Bóbrce nie była dochodowym interesem, a sam Klobassa zrezygnował z pobierania czynszu od wspólników. Ignacy Łukasiewicz był dyrektorem kopalni aż do swojej śmierci w 1882 roku. Kolejnym dyrektorem został Adolf Jabłoński, a następnie Zenon Suszycki. Kopalnia ropy naftowej w Bóbrce przetrwała obydwie wojny światowe, a w latach 50-tych XX wieku zostały odkryte nowe złoża ropy. Na terenie kopalni ropy naftowej w Bóbrce utworzono w 1961 roku Muzeum – Skansen Przemysłu Naftowego w Bóbrce, które dzisiaj nosi nazwę Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowego im. Ignacego Łukasiewicza w Bóbrce. Na terenie Muzeum znajdują się takie perełki przemysłu naftowego jak wciąż działający, ręcznie kopany szyb „Janina”, szyb „Franek” uruchomiony jeszcze w 1860 roku, drewniana kuźnia kopalniana z 1856 roku, zrekonstruowana wiertnica ręczna z 1862 oraz budynek administracyjny, tzw. Dom Łukasiewicza z 1865 roku. Obecnie trwają starania, aby Muzeum mogło zostać wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.


Ignacy Łukasiewicz i rozwój szkolnictwa zawodowego - Zespół Szkół Naftowo-Gazowniczych im. Ignacego Łukasiewicza w Krośnie jako realizator ideałów, które wcielał Ignacy Łukasiewicz w życie

Zespół Szkół Naftowo-Gazowniczych im. Ignacego Łukasiewicza w Krośnie ma swoją siedzibę przy ul. Bohaterów Westerplatte 20. Szkoła jest jedyną placówką w Polsce, która od ponad 130 lat prowadzi kształcenie w zawodach naftowo-gazowniczych, a od ponad 70 lat w zawodach dla branży górniczej. Po zakończeniu II wojny światowej szkoła rozpoczęła działalność w styczniu 1945 roku jako dwuletnia Szkoła Majstrów i Techników Naftowych. Pierwotnie funkcjonowała w Domu Kultury Górnika Naftowca w Krośnie. 1 września 1950 roku szkoła została przemianowana na Technikum Przemysłu Naftowego. Szkoła nosi nazwę Ignacego Łukasiewicza, który już w 1875 roku zaproponował utworzenie w Bóbrce niższej szkoły górniczej, docelowo mającej się zajmować szkoleniem górników naftowych. Niestety nie doszło do powołania szkoły. Jeszcze za życia Łukasiewicza Krajowa Rada Górnicza przy Wydziale Krajowym jednogłośnie przyjęła wniosek o powołaniu naftowej szkoły górniczej, a w październiku 1882 roku Sejm Krajowy reprezentowany przez polskich posłów autonomicznych władz podjął uchwałę, która wzywała rząd austriacki do utworzenia przy Akademii Techniczno-Przemysłowej w Krakowie oddziału górnictwa z głównym zadaniem kształcenia kierowników kopalń ropy naftowej. Brak było jednak reakcji ze strony władz w Wiedniu. Dopiero w październiku 1885 roku powołano szkołę naftową w Ropiance koło Dukli, a mianowicie Praktyczną Szkołę Wiercenia Kanadyjskiego. W Polsce obecnie funkcjonuje Stowarzyszenie Naukowo-Techniczne Inżynierów i Techników Przemysłu Naftowego i Gazowniczego, które zajmuje się wspieraniem dzieci i młodzieży ze szkół im. Ignacego Łukasiewicza.


Ignacy Łukasiewicz jako aptekarz (apteka Antoniego Swobody w Łańcucie, apteka Hubla w Rzeszowie, apteka Mikolascha "Pod złotą gwiazdą" we Lwowie, apteka w Gorlicach, apteka w Jaśle)

Ignacy Łukasiewicz dzielił swoje życie między zawodem aptekarza i nafciarza. Zanim zasłużył się dla rozwoju polskiego przemysłu naftowego, po ukończeniu gimnazjum w Rzeszowie nabywał umiejętności aptekarza. W wieku 14 lat, w czerwcu 1836 roku rozpoczął praktykę aptekarską w aptece u mgra Antoniego Swobody w Łańcucie. Tutaj przygotowywał się do egzaminu tyrocynalnego, który uprawniał do wykonywania zawodu pomocnika aptekarza. Zdał go w 1840 roku, powrócił do Łańcuta na 14 miesięcy, by od 6 października 1841 roku objąć posadę u mgra Edwarda Hübla w aptece „Pod Czarnym Orłem” w Rzeszowie. Oprócz doskonalenia swoich kwalifikacji, podjął się działalności spiskowca, przez co został aresztowany przez władze austriackie 19 lutego 1846 roku. Po opuszczeniu więzienia, zmuszony do pobytu we Lwowie 15 sierpnia 1848 roku otrzymał pracę w charakterze pomocnika aptekarskiego w aptece „Pod Złotą Gwiazdą” u Piotra Mikolascha. O jego wysokich kompetencjach świadczy zeszyt z zapiskami Łukasiewicza, tzw. „Manuscript”. Aptekarze wpisywali do niego interesujące recepty, przepisy farmaceutyczne czy uwagi do stosowania leków. We lwowskiej aptece Łukasiewicz pracował do 15 września 1850 roku, kiedy to rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, na dwuletnim studium farmaceutycznym. Po obronie pracy magisterskiej 30 lipca 1852 roku jako magister farmacji powrócił do pracy w aptece „Pod Złotą Gwiazdą”, gdzie współpracował z Janem Zehem przy destylacji ropy naftowej. Pod koniec 1854 roku Łukasiewicz przeniósł się do Gorlic, gdzie wziął w dzierżawę aptekę. Tutaj w 1855 roku aktywnie udzielał się w zwalczaniu cholery zyskując szacunek wśród lokalnej społeczności. W latach 50-tych pomału odchodził od zawodu aptekarza, stając się nafciarzem. Na początku 1857 roku wziął w dzierżawę drugą aptekę w Jaśle, a aptekę w Gorlicach pomagał mu prowadzić jego przyjaciel ze studiów Walery Rogowski. Jemu też Łukasiewicz odsprzedał tą aptekę pod koniec 1858 roku. W 1859 roku prowadził przez kilka miesięcy aptekę w Brzostku. Ostatecznie zawód aptekarza Łukasiewicz porzucił w 1865 lub w 1870 roku, pozbywając się apteki w Jaśle i poświęcając się pracom nad rozwojem przemysłu naftowego.


Autorzy o Łukasiewiczu - przegląd piśmiennictwa o podkarpackim nafciarzu

Na powstanie pierwszej biografii Ignacego Łukasiewicza miało szczególny wpływ postępujące zapomnienie wśród polskiego społeczeństwa o twórcy przemysłu naftowego. W 1927 roku w wiedeńskim dzienniku „Neues Wiener Journal” ukazał się artykuł pt. „W 75 rocznicę zaświecenia pierwszej lampy naftowej”. Podano w nim, że pierwszą osobą, która przedestylowała naftę i zapaliła lampę naftową był ubogi, żydowski kupiec z Borysławia, niejaki Schreiner. Na odsiecz, w duchu walki o przywrócenie pamięci o Łukasiewiczu, stanęły dwa czasopisma „Ilustrowany Kurier Codzienny” i „Warszawianka”. W pierwszym z wymienionych dzienników Ludwik Tomanek po raz pierwszy od lat przypomniał na szeroką skalę postać Ignacego Łukasiewicza. W 1928 roku, ten sam autor, opublikował biografię Łukasiewicza, która miała za zadanie upowszechnić wiedzę i spopularyzować postać Łukasiewicza. Książka była rozsyłana do bibliotek szkolnych. Po II wojnie światowej w 1954 roku nakładem Naszej Księgarni została wydana książka autorstwa Zbigniewa Przyrowskiego pt. „Światło z ziemi. Opowieść o Ignacym Łukasiewiczu”. Książka była skierowana do młodego czytelnika. W 1985 roku ukazała się książka profesora Włodzimierza Bonusiaka, związanego wtedy z Wyższą Szkołą Pedagogiczną w Rzeszowie, pt. „Życie i działalność Ignacego Łukasiewicza”. Najnowszą biografię Ignacego Łukasiewicza napisali w 2021 roku prof. dr hab. Piotr Franaszek z Uniwersytetu Jagiellońskiego, prof. dr hab. Paweł Grata z Uniwersytetu Rzeszowskiego, Anna Kozicka-Kołaczkowska oraz dr hab. Mariusz Ruszel i dr hab. Grzegorz Zamoyski z Politechniki Rzeszowskiej. Ci sami autorzy, jeszcze w 2019 roku, dzięki wydawnictwu Peter Lang opublikowali książkę o Łukasiewiczu w języku angielskim pt. „A Prometheus on a Human Scale – Ignacy Łukasiewicz”.